Firmy średniej wielkości - zwycięzcy 35-letniej sztafety wolnej przedsiębiorczości

Na 35-lecie wolnej przedsiębiorczości w Polsce, Fundacja Firmy Rodzinne ponownie zwraca uwagę na firmy założone w roku transformacji ustrojowej, która rozpoczęła się od wolnych wyborów w czerwcu 1989 roku. Ponad połowa, a dokładnie 53% założonych wówczas przedsiębiorstw istnieje do dziś. FFR we współpracy z EY Polska, opracowała raport, z którego jasno wynika, że spośród tych wyjątkowych 35-letnich organizacji, z trudnościami ostatnich 5 lat najlepiej poradziły sobie firmy średniej wielkości. Najwięcej z nich funkcjonuje na terenie Wielkopolski, a wśród polskich miast liderem jest Kraków.

„Polscy pionierzy przedsiębiorczości“ to już drugi raport Fundacji Firmy Rodzinne, poświęcony firmom założonym w 1989 roku. Pięć lat temu, kiedy świętowaliśmy 30-lecie wolnej gospodarki w Polsce, FFR zwróciła uwagę na to, że aż 59% firm funkcjonuje od czasu transformacji ustrojowej. Dziś ten odsetek wynosi o 6 punktów procentowych mniej, co nadal jest ogromnym sukcesem tych przedsiębiorstw i polskiej gospodarki jako takiej, biorąc pod uwagę, że według Komisji Europejskiej tylko 45% firm w UE jest w stanie przetrwać do swojej piątej rocznicy.

Te 6 pkt. proc., o które pomniejszył się odsetek firm założonych w 1989 roku przekłada się na 1595 przedsiębiorstw, które z różnych względów zakończyły swoją działalność. Co ciekawe - jak zwracają uwagę autorzy raportu - pięciolecie obejmujące pandemię COVID-19 i pełnoskalową inwazję Rosji na Ukrainę nie było tak dotkliwe dla najstarszych polskich firm, jak ostatni kryzys finansowy 2008-2011, kiedy to doszło do zamknięcia ponad 2800 z nich.

Raport, w którym przeanalizowano dostarczone przez wywiadownię gospodarczą Dun & Bradstreet dane 13 778 firm założonych w 1989 roku i funkcjonujących do dziś, próbuje odpowiedzieć na pytanie, jak poradziły sobie one w ostatnim, obfitującym w niespodziewane wydarzenia o skali globalnej, pięcioleciu.

Analiza dostępnych danych o dynamice przychodów w firmach, a także zmiany w strukturze udziału przedsiębiorstw poszczególnej wielkości w zatrudnieniu pokazują dość wyraźnie, że duże i średnie organizacje dały sobie radę w tym trudnym pięcioleciu znacznie lepiej od małych i mikroprzedsiębiorstw.

– Przyrosty przychodów w ostatnich latach pokazują, że firmy 35-letnie wyprzedziły jako grupa bardzo wysoką inflację, która skumulowana przez trzy lata wyniosła prawie 30%, licząc wg miesięcznych wskaźników GUS od końca 2019 do końca 2022.  Średnia stopa wzrostu szacowana dla całej grupy analizowanych firm wyliczona na podstawie szczegółowych danych ze 147 przedsiębiorstw, wyniosła zaś 39,55%. Niestety nie wszystkie grupy przedsiębiorstw poradziły sobie tak samo dobrze. Duże i średnie firmy urosły odpowiednio o 53% i 57%, podczas gdy małe i mikro, tylko o 22% i 33%. Tymczasem najniższe wynagrodzenie w Polsce wzrosło w tym samym czasie o 33,3%. Te wyniki mówią same za siebie, najlepiej przez aktualny kryzys przechodzą firmy średniej wielkości - sygnalizuje dr Konrad Bugiera, autor analitycznej części raportu, członek Rady Fundacji Firmy Rodzinne.

Tę hipotezę wspierają również wyniki dotyczące udziału w zatrudnieniu, ale przede wszystkim produktywności przedstawionej jako przychód wypracowany przez przedsiębiorstwo przeciętnie na jednego zatrudnionego. Pod tym względem zdecydowanymi liderami są firmy średniej wielkości, wyprzedzające małe firmy o prawie 60 tys. zł na pracownika, a duże firmy o ponad 100 tys. zł.  Mikroprzedsiębiorstwa w tym zestawieniu są niestety daleko w tyle.

W grupie przeanalizowanych firm 97% z nich ma tylko jednego właściciela. A zatem jest ich więcej niż działalności gospodarczych osoby fizycznej. To musi oznaczać, że część przedsiębiorców zdecydowała się założyć jednoosobowe spółki, trochę wbrew logice powołania do życia takiej formy prawnej. To niestety rodzi szereg ryzyk po stronie firmy, o których na ogół się nie myśli, dopóki nie przytrafią się kłopoty.

- Na tle części krajów Europy Zachodniej nasza przedsiębiorczość jest jeszcze stosunkowo młoda, a firmy są zarządzane często przez założycieli. W efekcie na przestrzeni najbliższych lat będziemy obserwować ewolucję rodzimych organizacji i podejmowanie prób przekazania biznesu kolejnym pokoleniom. Pociągnie to za sobą konieczność realizacji szeregu działań w obszarze prawnym, niezwiązanych z bieżącą działalnością firm. Przełomowym momentem dla funkcjonowania rodzinnych organizacji może okazać się możliwość założenia fundacji rodzinnej, której popularność przerosła wszelkie oczekiwania. Ma ona pomóc średnim i dużym firmom w Polsce w przeprowadzeniu skutecznej sukcesji i zarządzaniu majątkiem, a także w sposób efektywny podatkowo umożliwić reinwestycje, tak aby zachować tworzoną przez założycieli wartość dla przyszłych pokoleń  – mówi Magdalena Kasiarz, Partnerka i Liderka Zespołu Restrukturyzacji w kancelarii EY Law.

W kontekście profesjonalizacji zarządzania, raport próbuje także poruszyć kwestię tego, kogo tak naprawdę powinniśmy nazywać przedsiębiorcą i wskazuje szereg trudności i ryzyk, które pojawiają się w firmie po tym, kiedy zatrudni pierwszego pracownika. Autorzy zwracają przy tym uwagę, że pracodawcy wśród 35-letnich firm, tzn. dający zatrudnienie więcej niż jednej osobie, są nadal w mniejszości - to tylko co piąta firma w analizowanej grupie, a szacunki są bardzo precyzyjne, ponieważ dane o zatrudnieniu firma Dun & Bradstreet pozyskała w przypadku 99% przedsiębiorstw w tej próbie.

– W moim odczuciu przez ostatnie 35 lat zbudowaliśmy całkiem solidne zaufanie do siły i determinacji przedsiębiorców oraz pokazaliśmy, że umiemy się organizować i rozwijać. Przedsiębiorcy to ludzie ze stali – tak nas widzi świat zewnętrzny, ponieważ umiemy pracować w dzień i w nocy, dajemy radę opanować chaos i kolizje z rzeczywistością na wszystkich frontach, potrafimy podtrzymywać na duchu nasze zespoły i skutecznie motywować do lepszej pracy. Także dlatego, że zawsze jesteśmy gotowi na reakcję w obronie naszych firm i że nie boimy się żadnej, nawet największej, bitwy o przetrwanie – zwraca uwagę Katarzyna Gierczak-Grupińska, prezeska Fundacji Firmy Rodzinne, zarządzająca także rodzinną firmą Gelg, będącą zresztą właśnie firmą 35-letnią średniej wielkości. – Teraz trzeba przejść etap kolejnej transformacji i zaprosić nowe osoby, pełne sił i ambicji, aby móc trwać i kwitnąć w przyszłości - dodaje, odnosząc się tym samem do największego problemu, z jakim pewnie przynajmniej częściowo nieświadomie, mierzą się firmy prywatne w Polsce, włączając w to firmy rodzinne. Problemem jest struktura własnościowa, a w zasadzie jej brak, co widać na 35-letnich firmach jak w soczewce.

Podobnie jak poprzednio, Fundacja Firmy Rodzinne sprawdziła, które regiony mają największą reprezentację firm założonych w 1989 roku. Swoją pozycję wśród województw utrzymało wielkopolskie, a Kraków - palmę pierwszeństwa wśród miast. Ciekawe jest zresztą także zestawienie 35 miast, gdzie tych firm jest najwięcej. Wśród nich są także mniejsze ośrodki, choć intuicja podpowiadałaby, że raczej trzeba ich szukać w metropoliach. Tymi „rodzynkami“ na mapie polskich pionierów przedsiębiorczości są: Gniezno, Pabianice, Zgierz, Swarzędz oraz Przemyśl.

- Zdecydowana większość firm rodzinnych działających w  Polsce jest prowadzona w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, która stanowi najbardziej elastyczny instrument dostosowany do bieżącej działalności. Tak też z pewnością będzie w najbliższych latach, można jednak zauważyć, że wraz ze wzrostem przychodów lub chęcią otwarcia się na inne sektory coraz więcej przedsiębiorców myśli o przeobrażeniu działalności w spółkę kapitałową. Sprzyja temu chociażby potencjalne ograniczenie odpowiedzialności za prowadzoną działalność oraz postrzeganie rynkowe, które jest całkowicie inne w przypadku np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością niż typowej jednoosobowej działalności gospodarczej. – podsumowuje Andrzej Laprus,  radca prawny, Counsel w kancelarii EY Law