Ryby na świątecznym stole? Wybierz je odpowiedzialnie

Czas przedświątecznych przygotowań to idealny moment na to, by przypomnieć o idei zrównoważonej konsumpcji, tak ważnej dla przyszłości naszej planety. Jednym z najpopularniejszych składników polskich potraw wigilijnych są ryby – sięgamy po nie bardzo chętnie, często nie wiedząc, że obecnie ponad 90% wszystkich światowych stad ryb jest przełowionych lub poławianych na najwyższym możliwym poziomie. Szykując świąteczne dania, wybierz ryby niezagrożone wyginięciem i pochodzące ze zrównoważonych połowów.

Ryby to ważny element polskiej tradycji kulinarnej, zwłaszcza tej świątecznej. Ci, którzy je spożywają, często niestety nie wiedzą, czy spożywana ryba pochodziła ze zrównoważonych połowów. Zrównoważonych, czyli takich, które w najmniejszym możliwym stopniu wpływają na środowisko morskie; które prowadzone są zgodnie z obowiązującym prawem, z poszanowaniem środowiska naturalnego i praw człowieka.

Wybór ryb na świąteczny stół nie musi być trudny

Fundacja WWF Polska – nie tylko w okresie przedświątecznym – zachęca do ograniczania spożywania białka pochodzenia zwierzęcego, w tym rybiego, i do przyrządzania potraw opartych na produktach roślinnych. Wiemy jednak, że nie wszyscy chcą lub mogą zrezygnować ze spożycia ryb, a zamknięcie całej branży rybołówstwa byłoby zagrożeniem dla blisko 800 milionów osób zależnych od ryb jako głównego źródła pożywienia i dochodów dla ich rodzin.

Okres przedświąteczny także stawia przed nami wyzwania – ryby są ważnym elementem świątecznej tradycji kulinarnej w Polsce, którą jako Fundacja WWF rozumiemy i szanujemy.

Z myślą o tych, którzy – czy od święta, czy na co dzień – sięgają po ryby, stworzyliśmy Poradnik Rybny WWF, który ułatwia podjęcie najlepszego ich wyboru pod względem środowiskowym. Najlepszego, to znaczy takiego, który uwzględnia stan populacji poławianego gatunku, obszar, z którego pochodzi, i wpływ metody połowowej na środowisko morskie.

Dorsz, łosoś i węgorz – trzy razy „Nie!”

Wśród ryb, które Polacy chętnie kupują, znajdują się gatunki, dla których w Poradniku Rybnym WWF nie znajdziemy zielonej rekomendacji „Najlepszy wybór”. Oznacza to, że ich poławianie ma silnie negatywny wpływ na środowisko naturalne, w związku z czym z ich zakupu najlepiej zrezygnować. Do tych gatunków należą m.in. dorsz i łosoś atlantycki oraz węgorz europejski.

W przypadku dorsza atlantyckiego stan jego stad w wielu akwenach Europy jest niepokojący. Naukowcy rekomendują zamknięcie połowów dorsza w wodach na zachód od Szkocji i w Kattegat. Kondycja populacji w Morzu Irlandzkim jest zła. Sytuacja wschodniego stada w Morzu Bałtyckim jest krytyczna, a sytuacja stada zachodniego w Bałtyku również uległa pogorszeniu. Co więcej, głównym narzędziem stosowanym w połowach dorsza jest włok denny przez naukowców uznawany za narzędzie nieselektywne, charakteryzujące się dużym przyłowem organizmów morskich i wysoce inwazyjne (podczas ciągnięcia włoku po dnie morskim zniszczeniu ulegają cenne przydenne siedliska).

Łosoś atlantycki nie jest dobrym wyborem, ponieważ większość jego stad jest eksploatowana na maksymalnym poziomie lub jest przełowiona. Ogólny stan dzikich populacji łososia w północno-wschodniej części Atlantyku i w Morzu Bałtyckim jest krytyczny, a na rok 2022 Międzynarodowa Rada Badań Morza rekomenduje zamknięcie połowów łososia w głównym basenie Morza Bałtyckiego (!). Problemy dotyczą również hodowli łososia.

Są to ryby mięsożerne, które wymagają dużej ilości paszy z innych ryb. Niestety, karma (mączka rybna i olej) często nie pochodzi ze zrównoważonych źródeł i przyczynia się do nadmiernej eksploatacji ryb dziko-żyjących. 

Gatunkiem krytycznie zagrożonym wyginięciem według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) jest węgorz europejski. Obecnie stan jego populacji znajduje się na najniższym poziomie w historii, w związku z czym naukowcy rekomendują całkowite zamknięcie połowów tego gatunku (zarówno połowy komercyjne jak i rekreacyjne), w tym – po raz pierwszy! – zrezygnowanie z pozyskiwania narybku węgorza europejskiego do celów zarybiania i celów hodowlanych.

Znajdź zamiennik – to nie jest trudne

Ryb, które w Poradniku WWF Polska oznaczono kolorem czerwonym, nie należy kupować. Każdą z nich można i warto zastąpić produktem mniej szkodliwym dla środowiska.

Zamiast dorsza atlantyckiego można sięgnąć po jego krewniaka, dorsza czarnego, z zieloną rekomendacją WWF (pochodzącego np. z Morza Barentsa lub Morza Norweskiego poławianego okrężnicami). Łososia atlantyckiego świetnie zastąpi łosoś pacyficzny z Alaski. A co zamiast węgorza europejskiego? Dowolna ryba z zieloną rekomendacją w Poradniku Rybnym WWF!

Warto też pamiętać, że wiele tradycyjnych rybnych dań można przygotować w wariancie wyłącznie roślinnym. Panierowany seler zamiast filetów z dorsza w „Rybie po grecku” czy marynowana marchew jako zamiennik wędzonego łososia – to pomysły na roślinne warianty wigilijnych dań. Warto na nie postawić, nie tylko w wigilię, lecz każdego innego dnia.

Dlaczego to tak ważne? Bo to właśnie od decyzji (także konsumenckich!), jakie podejmujemy, stanowisk, jakie zajmujemy, i od nacisku społecznego, jaki możemy wywrzeć, uzależniona jest przyszłość – nasza, naszych mórz i oceanów i naszej planety. Tylko razem możemy coś zmienić!